Danser ensemble dans le même bateau avec de l’eau et du vent – Dawnsio gyda’n gilydd yn yr un cwch â’r dŵr a’r gwynt.
Prosiect cydweithio Go Digital a gefnogir gan y British Council (Cymru), wedi’i greu ar y cyd mewn partneriaeth gan The Successors of the Mandingue (Cymru) a CIE Fatou Cisse (Senegal).
Mae “Danser ensemble…” yn cynrychioli cyfres o gyfarfyddiadau ar-lein rhwng artistiaid dawns gyfoes o Gymru a Senegal sy’n archwilio eu cysylltiadau datgymalog trwy ddarganfod a chreu geirfa gyffredin.
Roedd y prosiect yn cynnwys saith sesiwn gweithdy ar-lein (pedair awr yr un) gyda saith artist dawns yn cymryd rhan (pedwar wedi’u lleoli yng Nghymru a thri yn Senegal) yn ystod mis Medi a mis Hydref 2021. Roedd y diwrnod cyntaf yn canolbwyntio ar rannu a thrafod arddulliau a chefndiroedd dawns ei gilydd ac ymgysylltu â rhai byrfyfyr gan ddefnyddio trac a gyfansoddwyd gan N’famady Kouyaté fel man cychwyn i ddechrau arbrofi a chydweithio. Canolbwyntiodd yr ail ddiwrnod ar arbrofi gyda dawnsio gyda’i gilydd mewn parau gan ddefnyddio ystafelloedd ymneilltuo o fewn Zoom. Adeiladodd y trydydd diwrnod ar y gwaith hwn ac ymunodd dawnswyr â’i gilydd mewn triawdau, ac yn olaf oll gyda’i gilydd ar y sgrin. Ar y pedwerydd diwrnod trafodwyd a chytunwyd ar strwythur ar gyfer ffilmio a choreograffi, a bu diwrnod pump yn canolbwyntio ar ymarferion o’r gwahanol elfennau i’w ffilmio. Roedd y ddwy sesiwn olaf yn canolbwyntio ar ffilmio’r ffilm ar gyfer y ffilm olaf mewn dau leoliad gwahanol yn y ddwy wlad wahanol. Y lleoliadau cyntaf oedd ein gofodau ymarfer Canolfan Mileniwm Cymru yng Nghaerdydd a Le Grand Théâtre de Dakar yn Senegal.
Crëwyd perthnasoedd a chysylltiadau da rhwng y dawnswyr trwy ddefnyddio ymarfer symud ‘galwad ac ymateb’, lle nad oedd angen iaith/siarad. Cafodd pob dawnsiwr yn Senegal gyfle i ddawnsio gyda phob dawnsiwr yng Nghymru, i ddysgu am eirfaoedd dawns ei gilydd a’u rhannu. Canfuom po fwyaf o bobl a ychwanegwyd yn y cymysgedd, y mwyaf dadleoli y daeth y gwaith. Cafodd themâu oedd yn dod i’r amlwg eu nodi a’u trafod, a chafodd rhestr o eiriau i’w crynhoi eu cyd-greu a’u rhannu gan ddefnyddio WhatsApp:
- Adlais, Cydblethu, Tensiwn
- Dwr, Agosatrwydd, Cadernid
- Safbwynt, Gwead, Patrwm
- Ysbrydol, Cysylltiedig, Dadleoli, Wedi’i Negodi
- Anhrefn, Tramwy, Croesi
- Atmosffer, Torfol, Cyfeillgar
- Cyfyngiad, Pwysedd, Gwahaniad
- Emosiynau, Synhwyrau
- Llif, Cyfyl
Roedd profiad yr wythnos gyntaf yn llywio cyfansoddiad terfynol N’famady Kouyaté ar gyfer y darn ffilm. Fe’i cyfansoddwyd â thair adran wahanol mewn golwg, gan adeiladu ar y gweithdai a thrafodaethau’r dawnswyr, a’u llywio ganddynt. Rhoddwyd deuawdau ar flaen a chanol y gwaith fel y darnau cydweithio mwyaf diddorol a llwyddiannus. Roedd strwythur y darn a ffilmiwyd yn defnyddio’r themâu gwahanol o’r rhestr a ddyfeisiwyd i roi’r bwriad ar gyfer pob adran, a dewiswyd dyfeisiau gwahanol i archwilio’r cyfarfyddiadau rhwng y ddwy wlad a dau grŵp o ddawnswyr. Y thema a archwiliwyd gan yr unawdau agoriadol yw dadleoliad & phellter, mae’r deuawdau’n chwarae gydag archwilio & darganfod, ac mae’r adran olaf yn archwilio tramwy & thrafod.
Roedd y cydweithrediad yn brosiect Go Digital ac ni fyddai wedi bod yn bosibl heb offer ar-lein. Roedd teithio yn dal i gael ei gyfyngu gan reolau cysylltiedig â Covid-19, a byddai wedi bod yn rhy ddrud i gyllidebau’r rhan fwyaf o’r artistiaid a’r cwmnïau dan sylw. Gan rannu ar-lein (a thrwy lwyfannau cyfryngau cymdeithasol) ehangodd ein cyrhaeddiad a’n cynulleidfa y tu hwnt i’n lleoliadau daearyddol ac i gynulleidfaoedd ein gilydd. Defnyddiodd y prosiect y canlynol yn effeithiol:
- Zoom ar gyfer gweithdai ar-lein
- WhatsApp ar gyfer cyfathrebu cyffredinol
- Facebook, Twitter, Instagram, Youtube, a sianel AM newydd ar gyfer rhannu cyhoeddus
- Doodlepoll ar gyfer trefnu dyddiadau
- Youtube ar gyfer rhannu recordiadau sesiwn yn breifat
- Quicktime ar gyfer recordio sgrin garw a pharod i’w rannu ar unwaith o fewn sesiynau
Fe wnaethom ddysgu llawer am alluoedd gwahanol Zoom a daethom o hyd i strategaethau i oresgyn problemau lle mae mynediad yn gyfyngedig (h.y. defnyddio ffonau symudol yn hytrach na gliniaduron). Fe wnaethom rannu ffeiliau cerddoriaeth trwy WhatsApp a’r Chat ar Zoom, a defnyddio recordiad sgrin Quicktime i wneud ffilm gyflym o’r dawnswyr y gellir eu chwarae yn ôl iddynt gan ddefnyddio ‘rhannu sgrin’ o fewn Zoom fel y gallent weld sut roedd eu symudiadau yn edrych mewn gosodiad sgrin 2D. Gwnaethom hefyd ddefnydd da o ystafelloedd ymneilltuo, a rhannu cyfrifoldebau am chwarae’r ffeiliau cerddoriaeth rhwng y rhai â’r gosodiadau cywir er mwyn sicrhau bod pawb yn gallu cael mynediad iddynt. Fe wnaethon ni recordio’r holl sesiynau Zoom ac yna eu rhannu trwy ddolen YouTube preifat i’w hadolygu ac i’w defnyddio fel aide memoire mewn coreograffi. Dysgon ni ddefnyddio’r platfformau oedd ar gael yn fwy effeithiol a defnyddio elfennau o ymarferoldeb oedd yn newydd i ni – rhannu a darganfod wrth i ni fynd ymlaen.
Cafodd y ffilm olaf ei harddangos yng Ngŵyl y Llais Canolfan Mileniwm Cymru ym mis Tachwedd 2021 ac fe’i cyhoeddwyd yn ddiweddarach ar-lein trwy Facebook, Instagram, YouTube, a’n sianel AM newydd. Fe wnaethom hefyd hyrwyddo pob artist dawns unigol trwy gyhoeddi postiau cyfryngau cymdeithasol rhagarweiniol unigol gan gynnwys fideos o’u gwaith byrfyfyr unigol gyda’u bywgraffiadau (gweler isod).
ARTISTIAID DAWNS Y PROSIECT – SENEGAL
Alexandre Garcia
Wedi’i eni ar Fawrth 23, 1994 yn Dakar, gwnaeth Alexandre Garcia ei ymddangosiad cyntaf mewn dawns stryd trwy sefydlu gyda’i ffrindiau plentyndod y ‘New Style Crew’ – grŵp hip-hop lleol wedi’i leoli yng nghymdogaeth Yeumbeul Comico yn Senegal. Ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach, penderfynodd ddyfnhau ei wybodaeth a throi’n broffesiynol.
Astudiodd ddawns draddodiadol yng Ngorllewin Affrica, yna technegau dawns eraill: modern, clasurol, jazz a chyfoes, ochr yn ochr â choreograffwyr a chymryd rhan mewn interniaethau a hyfforddiant proffesiynol.
Yn 2016 cofrestrodd yn Ysgol Genedlaethol y Celfyddydau am bum mlynedd o astudiaethau. Yn 2017 enillodd ddiploma mewn “Addysgeg, Trosglwyddo, Hanes Dawns a Thechneg o Ddawnsiau Trefol Gwahanol” ar ôl yr hyfforddiant mewn dawnsfeydd stryd a drefnwyd gan gydweithfa Sunu Street yn y Ganolfan Ddiwylliannol Dakar, Blaise Senghor.
Rhwng 2016 a 2018 cymerodd ran mewn digwyddiadau fel Biennale Celf Gyfoes Affricanaidd Dakar, y Hip-hop Game Concept (a sefydlwyd gan y coreograffydd Romuald Brizolier a’i gwmni Art-Track) ac Africa’s Got Talent (Côte d’Ivoire).
Yn 2020 ymunodd Alexandre Garcia â chwmni Fifth Dimension a gweithio gyda’r coreograffydd Jean Tamba a’i ddarn Bujouman fel rhan o Biennial Celf Massa. Yna cafodd ei ddewis yn goreograffydd i gymryd rhan yn y prosiect Made in Ici, a gyfarwyddwyd gan Abderzak Houmi a’i gynnal gan y National Scene of the Essonne Agora-Desnos. Yn 2021 ymunodd â chwmni Fatou Cisse ar gyfer y darn ‘Performance D’.
Antoine Danfa
Antoine Danfa: Dawnsiwr / Perfformiwr
Dechreuodd Antoine ei hyfforddiant mewn dawns draddodiadol yn 2008 yn y Cie Bakalama, ac yna interniaeth yn L’école des Sables Germaine Acogny gyda’r coreograffydd Jules Romain yn 2009. Mynychodd Ysgol y Celfyddydau Cenedlaethol (ENA) yn Dakar / Senegal, gan raddio gydag anrhydedd yn 2014 ar ôl pedair blynedd o hyfforddiant proffesiynol mewn dawns jazz, clasurol, modern, ac Affricanaidd. Parhaodd i hyfforddi gyda’r coreograffydd Eidalaidd Lorenzetti mewn dawns glasurol, yna gyda’r grŵp “Chicago Heritage Workshops”. Ar yr un pryd â’r blynyddoedd hyn o hyfforddiant, daeth yn ddawnsiwr yn y cwmni Bakalama a theithiodd i Tsieina ar gyfer perfformiad yn yr arddangosfa arddwriaethol ryngwladol, ac yna yn yr ŵyl “Nomad Universe” yn Saudi Arabia. Cymerodd ran hefyd yng ngŵyl ffilm Affricanaidd Khouribga gyda’r cwmni traddodiadol Bakalama ym Moroco. Mae Antoine yn cydweithio â nifer o gwmnïau dawns gyfoes yn Dakar, megis y coreograffydd Jean Tamba o Cie 5eme Dimension a dawnsiodd y darn “Boujouman” ym Marchnad Celfyddydau Affricanaidd MASA 2020 yn Côte d’Ivoire, a bydd yn perfformio yn y greadigaeth “Perfformiad D ” gan Cie Fatou Cissé a fydd yn cael ei berfformio yn y Ganolfan Datblygu Coreograffi “L’hangeur” yn Ffrainc. Mae Antoine yn cynnal gweithdai gydag Andreya Ouamba, yn ogystal ag yn L’école des Sables Germaine Acogny, a bydd yn dawnsio’r Boléro gyda Cie Maurice Bejart yn teithio trwy Dakar ar gyfer cydweithrediad â dawnswyr o Senegal a’r Grand Théâtre de Dakar. Mewn cydweithrediad ag artistiaid eraill, mae Antoine yn creu darnau ac yn cymryd rhan mewn digwyddiadau sy’n arwain at deithiau a pherfformiadau mewn sawl gwlad. Mae hefyd yn paratoi ei ddarn unigol nesaf o’r enw ‘Rebondi’.
Fatou Cissé
Yn enedigol o Dakar, dechreuodd Fatou Cissé ei gyrfa yn y ganolfan hyfforddi, Manhattan-Dance-School, yn Dakar a gyfarwyddwyd gan ei thad Ousmane Noël Clissé, lle bu’n hyfforddi mewn Affro Jazz modern ac yn y ballet Guineen Bougarabou yn hyfforddi mewn dawns draddodiadol.
Mae hi wedi cymryd rhan mewn nifer o ddosbarthiadau meistr gyda choreograffwyr gwahanol o’r cyfandir. Yn 2000, bu’n ymwneud â chreu’r Compagnie 1er Temps ac roedd yn berfformiwr parhaol ac yn gynorthwyydd i’r coreograffydd Andreya Ouamba. Creodd ei hunawd Xalaat (meddwl) gyntaf yn 2003 a chafodd ysgoloriaeth i fynychu gweithdai byrfyfyr a chyfansoddi amrywiol yng Nghanolfan Coreograffi Charleroi ym Mrwsel ac yn y Ganolfan Ddawns Genedlaethol ym Mharis.
Mae hi wedi teithio ar draws y byd ar gyfer cyfarfodydd, gweithdai, a sioeau.
O ganlyniad i’r profiadau hyn, sefydlodd ei chwmni yn 2011, a phenderfynodd weithio a chwestiynu gofod merched, yn enwedig yn Senegal.
Mae hi hefyd wedi coreograffi ac wedi cyd-ysgrifennu nifer o brosiectau, coreograffi a pherfformiad.
Creodd y cysyniad “Les arts dans la rue” yn Ouakam en Mouv’ment yn 2019, gosodiad a pherfformiad trefol.
Yna yn 2020, yr ail argraffiad “Y ddinas mewn symudiad” Ouakam / Grand Dakar / Medina Fass.
La ville en mouv’ment / les arts dans la rue
ARTISTIAID DAWNS Y PROSIECT – CYMRU
Shakeera Ahmun
Mae Shakeera Ahmun yn artist dawns ac athrawes ar ei liwt ei hun yng Nghaerdydd, Cymru. Mae hi’n cael ei hysbrydoli gan gerddoriaeth a naws alaw a rhythm, sy’n gyrru ei gwaith corfforol ac yn cerflunio ei hiaith symud. Yn ddiweddar, mae hi hefyd wedi cael profiad o weithio gyda theatr gorfforol, sydd wedi llywio’n ddwfn ei hymarfer artistig.
Dechreuodd Shakeera ei hyfforddiant dawns yng Nghanolfan Ddawns Rubicon yng Nghaerdydd. Yma y taniodd yn wirioneddol angerdd ac ysfa am agwedd fwy technegol a chorfforol tuag at ddawns gyfoes. Yna astudiodd yn London Contemporary Dance School lle perfformiodd mewn gweithiau gan Sasha Waltz, Richard Alston a Tony Adigun.
Yn ystod ei 3ydd flwyddyn gyda LCDS, hyfforddodd yn California Institute of the Arts fel myfyriwr cyfnewid, lle cydweithiodd â llawer o artistiaid gwahanol yn amrywio o ddawns, cerddoriaeth a ffilm.
Ers graddio, mae Shakeera wedi cydweithio â llawer o artistiaid dawns ac amlddisgyblaeth annibynnol yng Nghaerdydd, Cymru. Yn 2019, derbyniodd gyllid gan Gyngor Celfyddydau Cymru, a gefnogodd ei waith ymchwil a datblygu ‘Cymuned a Bond’. Ymhlith eraill, mae hi wedi cydweithio â Tina Pasotra, Love Ssega, June Campbell Davies, Florita Maugran, Charlotte Perkins Dance, Gundija Zandersona, a Matteo Marfoglia.
Dominika Rau
Mae Dominika Rau yn artist amlddisgyblaethol sydd wedi’i leoli yng Nghymru, ond yn dod yn wreiddiol o Wlad Pwyl. Mae ei gwaith yn cynnwys ymarferion meim, dawns a symud, ond hefyd dulliau llafar a theatr arbrofol. Hi yw un o sylfaenwyr Body Art Therapies, prosiect gwreiddiol sy’n cefnogi defnyddwyr gwasanaeth sy’n agored i niwed trwy offer ac arferion corff a chelf.
Krystal Lowe
Mae ganddi yrfa helaeth yn perfformio ac yn teithio gyda Ballet Gymru ledled y Deyrnas Unedig, Tsieina a Bermuda; a gweithio gyda chwmni syrcas Citrus Arts, Ransack Dance, Theatr Iolo, The Successors of the Mandingue, a Laku Neg.
Matthew Gough
Artist dawns a drama yw Matthew Gough, sydd wedi’i leoli yng Nghaerdydd. Mae eu hymarfer yn rhychwantu; gwaith byrfyfyr, dawns gyfoes, dawns sgrin, theatr gorfforol, celf mewn mannau cyhoeddus, a theatr i gynulleidfaoedd ifanc. Ymhlith ei gredydau diweddar mae: Gŵyl Green Man 2020 / The Place Spring Festival 2021 (Rewild), Eisteddfod Genedlaethol Cymru (Hwn yw fy Mrawd: Creadigol a Pherfformiwr), Frân Wen (Llyfr Glas Nebo: Coreograffydd), a Theatr Iolo (Chwarae: Cyd-Greadigol a Pherfformiwr). Mae Matthew yn Uwch Ddarlithydd, ac yn arweinydd cwrs ym Mhrifysgol De Cymru.
